Vijf vragen over de blockchain

Bron: http://www.strategy-business.com/ (Dan Page)

Een omgestoten glas limonade betekende in 2010 het einde van James Howells’ Dell-laptop. Hij schroefde het ding open en haalde de bruikbare onderdelen eruit. Sommige kon hij verkopen. De harde schijf bewaarde hij.

Uiteindelijk nam James Howells zijn virtuele verlies. Een kostbare afgravingsactie zonder garantie op succes was te risicovol. Bovendien gaf de gemeente hem daarvoor geen toestemming, liet hij via Twitter weten. Volgens de laatste plannen wordt er in de komende jaren een zesbaansweg over de vuilnisbelt aangelegd.

1. Wat is ‘de blockchain’?

Met de digitale valuta bitcoin werd de blockchaintechnologie bij het grotere publiek bekend. Het radicale idee achter bitcoin was dat wanneer alle gebruikers inzage hebben in alle transacties, er geen centrale instantie zoals een (nationale) bank meer nodig is om het noodzakelijke vertrouwen in de valuta te creëren.

De blockchain maakt slim gebruik van het web, met zijn vele genetwerkte computers, en cryptografie. In feite is het een grootboek waarin waardetransacties worden bijgehouden, met dit verschil dat er vele identieke kopieën zijn van dit grootboek op evenzovele knooppunten op het web. De transacties zijn daarmee openbaar en transparant, terwijl de betrokken partijen min of meer anoniem kunnen blijven. Ook kan een transactie niet ongedaan gemaakt worden. En: er worden geen fysieke bonnetjes meer afgegeven: een transactie bestaat enkel en alleen uit data.

Bitcoin en nieuwere cryptocurrencies beloven een vertrouwde centrale autoriteit overbodig te maken.

De naam blockchain geeft aan dat het grootboek een keten van blokken is, van blokken data om precies te zijn. Iedere bitcoinbezitter kan het eigenaarschap van een bepaald bedrag overdragen aan een ander. Een blok bevat een groep van zulke transacties (met tijdstempel) en een cryptografische link naar het vorige blok. Ongeveer elke tien minuten wordt een blok met meerdere transacties gehasht en wordt het aan de keten toegevoegd. Zo’n hash is een weergave van een blok data in cijfers en letters met een vaste lengte. Het is te vergelijken met een vingerafdruk: het is uniek, maar je kunt er de oorspronkelijke data niet uit herleiden. Met behulp van de gevonden hash kunnen anderen de geldigheid van het blok controleren.

Het vinden van een hash is een soort puzzel die door computers wordt opgelost. Er is een wedloop gaande met steeds snellere maar ook duurdere apparatuur, want de computer die de hash het eerst vindt, krijgt een beloning. Momenteel gaat het om zo’n 12,5 bitcoin per blok. Dit wordt minen (delven) genoemd. In 2009 was James Howells nog een van de weinige miners, maar was – nou ja, leek – de beloning ook kleiner: een bitcoin was nog maar een fractie van een dollar waard.

2. Wat maakt het zo revolutionair?

Bitcoin en nieuwere cryptocurrencies beloven een vertrouwde centrale autoriteit overbodig te maken. Geen wonder dus dat financiële instellingen, als tussenpersonen in de markt, niet zo gelukkig waren met deze ontwikkeling. Hoewel ze nog steeds sceptisch zijn over de levensvatbaarheid van bitcoin en andere digitale valuta, hebben ze zich toch gestort op de achterliggende ‘verspreide grootboek’-principe (distributed ledger). Dit om hun interne bedrijfsprocessen, waarin natuurlijk ook vele transacties moeten worden bijgehouden, goedkoper te maken. Verschil met bitcoin is wel dat die transacties alleen ‘openbaar’ zullen zijn voor een beperkte groep employees.

Bron: Financial Times (https://www.ft.com/)

Inmiddels wordt er met hetzelfde principe ook gehandeld in andere dingen van waarde, zij het wel voornamelijk digitale bestanden. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt aan systemen om e-books te verhandelen (zie ‘CoffeeStain: marktplaats voor e-books’). De ware revolutie, zeggen sommige experts, zou wel eens in de zogenaamde slimme contracten (smart contracts) kunnen liggen die op de cryptovaluta voortbouwen. Deze contracten zijn afspraken over transacties die in werking treden zodra aan vooraf afgesproken voorwaarden is voldaan. De controle op het voldoen aan de voorwaarden vindt plaats in en door de blockchain. Alle betrokkenen kunnen nagaan dat dit het geval is, wat voor het onontbeerlijke vertrouwen zorgt.

3. Wie heeft het uitgevonden?

Bitcoin werd bedacht door ‘Satoshi Nakamoto’. Onder dat pseudoniem werd in oktober 2008 een artikel gepubliceerd met als titel ‘Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System’ (nu hier te lezen). In 2009 gaf hij software vrij waarmee het systeem operationeel werd.

Wie deze Satoshi Nakamoto in werkelijkheid is, is onduidelijk. Hij presenteerde zichzelf op de site van de P2P-Foundation (‘peer-to-peer’) als een 37-jarige man uit Japan die anoniem wil blijven. Vanwege het zeer correcte en Brits aandoende Engels in zijn geschriften vermoedt men dat hij uit een van de landen van het Britse Gemenebest afkomstig is. De tijdstippen waarop hij berichten postte op het bitcoin-forum maken het aannemelijk dat hij (of zij – enkelvoud of meervoud!) in een van de Amerika’s woont.

In de afgelopen jaren gebeurde het eens in de zoveel tijd dat ‘de werkelijke identiteit’ van de bedenker werd onthuld door een journalist of door iemand die zelf beweerde Nakamoto te zijn. Maar in alle gevallen is het nog altijd niet zeker dat de echte gevonden is.

4. Zijn er ook nadelen?

Zeker. Omdat het principe zo nieuw is, staat of valt de acceptatie van blockchains als transactiemechanisme met het vertrouwen dat men erin heeft. Onzekerheid daarover heeft de afgelopen jaren bijvoorbeeld tot heftige schommelingen in de waarde van bitcoin geleid.

Bedenker Nakamoto gaf in zijn oorspronkelijke artikel een belangrijk voorbehoud. Het kan voorkomen dat een meerderheid van de miners (preciezer: de processorkracht c.q. minerscapaciteit) in het netwerk samenspant om het netwerk als geheel aan te vallen. Dit wordt een 51%-attack genoemd. Dat zou tot fraude kunnen leiden of zelfs het opblazen van het hele systeem. Enkele nieuwere cryptovaluta worden op deze manier aangevallen. Bij bitcoin en het eveneens grote Ethereum-netwerk is de investering die je zou moeten doen zo groot dat het praktisch onmogelijk is ze succesvol te hacken.

De ware revolutie zou wel eens in de zogenaamde smart contracts kunnen liggen die op de cryptovaluta voortbouwen.

Bij het overmaken van bitcoins heb je je eigen geheime sleutel nodig en de publieke sleutel van de ‘rekening’ waarop je het bedrag wilt storten. Maar als je zoals James Howells per ongeluk je sleutel kwijtraakt of vernietigt, kun je nooit meer bij je geld. Natuurlijk wordt er volop geschreven aan software waarmee je bitcoinbezitters hun geheime sleutel kunt ontfutselen. Een aantal bitcoin-wisselkantoren heeft na diefstal zijn operaties moeten staken.

De pseudo-anonimiteit maakt cryptovaluta aantrekkelijk voor criminele transacties. In de donkere krochten van het internet, waar alle data versleuteld heen en weer gaat, wordt gehandeld in zaken als wapens en drugs. Door te handelen in cryptovaluta hoeven betalingen niet langs de bovenwereld. Er hangt een zweem van illegaliteit rond bitcoin en andere ‘altcoins’ die natuurlijk niet bevorderlijk is voor algemene acceptatie ervan.

Een laatste nadeel is de energie die al het cryptografische gereken kost. Wil de belofte van de blockchain werkelijkheid worden, dan zullen er efficiëntere algoritmes aan het werk gezet moeten worden. Maar ook dan is het inzetten van hernieuwbare energiebronnen meer dan wenselijk.

5. Wat gaat de blockchain betekenen voor informatieprofessionals?

Informatieprofessionals zijn van nature intermediairs, bemiddelaars in het op elkaar laten aansluiten van aanbod en vraag in informatie. Zoals we zagen, zijn toepassingen van de blockchain er veelal op gericht de rol van deze tussenpersonen overbodig te maken. Worden IP’ers nu werkloos?

Tja, wie zal het zeggen? De distributed ledgers, de decentrale grootboeken, bestaan uit records van elektronische transacties. Die transacties zijn puur en alleen data: er worden geen papieren bonnetjes afgegeven. Uiteraard raakt dit aan de rol van archivarissen die van oudsher de authenticiteit van een contract of verdrag garanderen. Bibliothecarissen zouden het net als boekhandelaren en uitgevers moeilijk kunnen krijgen wanneer er marktplaatsen voor bijvoorbeeld e-books gaan ontstaan (zie ‘Coffee Stain: marktplaats voor e-books’).

Tal van startups zijn bezig nieuwe ‘disruptieve’ toepassingen te ontwikkelen. De blockchaintechnologie belooft een waterdicht systeem. Maar dat wil niet zeggen dat ook echt álles straks langs deze gedecentraliseerde weg wordt verhandeld en dat ‘de man in het midden’ geheel overbodig wordt. Blockchain belooft veel voor markten met digitale waar die van nature baat hebben bij een decentrale structuur. Handel in fysieke waar zal blijven vragen om een waarmerk van authenticiteit: heb ik hier het echte kunstwerk te pakken? En wat bitcoin betreft: dat je betaald wordt in data in plaats van in ‘echt geld’ (wat dat ook moge zijn) betekent niet dat je niet belazerd kan worden.

CoffeeStain: marktplaats voor e-books

Aan de Keizersgracht in Amsterdam huist startup Katalysis. Oprichters Alex Tran Qui en Eveline Klumpers ontwikkelen er een op blockchain gebaseerde digitale marktplaats voor e-books, CoffeeStain genaamd. De jonge ondernemers zien mogelijkheden om met ‘smart contracts’ het verhandelen van e-books een impuls te geven. CoffeeStain is een app waarmee individuele spelers onderling boeken kunnen lenen en/of verkopen zonder tussenkomst van een derde partij.

Een smart contract-applicatie als CoffeeStain houdt de belofte in zich dat het speelveld voor e-books ingrijpend gaat veranderen. Poortwachters als Amazon, Apple, Google en grote uitgeversconcerns zien zich geconfronteerd met een decentraal georganiseerde marktplaats waarop individuen onderling e-books kunnen uitwisselen en (aspirant) schrijvers hun werk kunnen aanbieden zonder een verplichte afdracht voor de infrastructuur. Door blockchain-gevalideerde boekbesprekingen en Q&A’s met schrijvers of gelijkgezinden in te bouwen, kan binnen de app een community van boekenliefhebbers en hun makers groeien.

Dit artikel verscheen in vakblad Informatieprofessional, jaargang 20 nummer 7, 6 oktober 2016. Met dank aan Eveline Klumpers en Alex Tran Qui | Katalysis, en Roland Cornelissen | MetaMatter.

Vijf vragen over de blockchain by Frank Huysmans is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.