Wet op het Openbaar Bibliotheekwerk (1975), artikel 15
Heeft de SP gelijk? Is de Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen (WSOB) een slap wetje dat vanwege zijn slapheid geruisloos het parlement passeerde? Vergeleken met de wet van 1975 reikt de ambitie zeker minder ver. Die Wet op het Openbaar Bibliotheekwerk (WOB) installeerde de bieb als hét instrument voor kennisspreiding. Zo kregen de Provinciale Bibliotheekcentrales de taak om de bibliotheekvoorziening in gemeenten kleiner dan dertigduizend inwoners te verzorgen. Die gegarandeerde voorziening in elke gemeente, door de SP bepleit, komt er nu niet. In tijden van ontvolkend platteland een punt van zorg. Kleinere gemeenten hebben moeite om het geld bijeen te brengen om een bibliotheekvoorziening met minimale kwaliteitseisen overeind te houden. In het uiterste geval draait dat erop uit dat de wethouder de bibliotheekorganisatie voor een onmogelijke taak stelt. ‘Doe het met veertig procent minder, maar houd wel alle filialen open’, dat werk.
Sowieso is de fysieke openbare bibliotheek in de toekomst geen veredelde uitleenbalie meer.
Er zijn meer onzekerheden. De verantwoordelijkheid voor het landelijke stelsel en de landelijke digitale bibliotheek komt bij de Koninklijke Bibliotheek te liggen. De KB is in feite een wetenschappelijke bibliotheek die nog weinig ervaring en affiniteit heeft met de brede publieksfunctie van ‘de openbare’. Ook is onduidelijk of het binnen het auteursrecht mogelijk zal zijn een evenwichtige e-collectie samen te stellen. In onderhandelingen op wereldniveau staan met name de VS en de EU niet te springen om voor bibliotheken en andere publieke instellingen een leenrechtuitzondering te maken. De lobby van uitgevers en makers is nog te sterk. En dan is het nog de vraag of er eindelijk een serieus te nemen legaal aanbod komt van e-boeken voor verkoop, verhuur of streaming (‘Spotify voor e-books’). Komt er een consensusmodel waarbij retailers en bibliotheken de markt netjes opdelen? Of proberen spelers als Amazon, Apple en Google de bibliotheken van de markt te drukken?
Een zelfbewuste bibliotheeksector wacht niet op de uitkomsten maar geeft die uitkomsten mede vorm. Sowieso is de fysieke openbare bibliotheek in de toekomst geen veredelde uitleenbalie meer. De nieuwe wet legt in artikel 5 een breed speelveld vast met vijf kernfuncties: kennis en informatie, ontwikkeling en educatie, lezen en literatuur, ontmoeting en debat, kunst en cultuur. De bieb zal een lokaal platform zijn waar niet langer voor, maar met de inwoners wordt gewerkt. Waar kennis en cultuur worden aangeboden maar ook, in samenspel met de inwoners, nieuwe kennis en cultuur worden ontwikkeld. De wet nodigt ertoe uit. Nu is de bibliotheek aan zet.
Deze column verschijnt in Informatieprofessional, 18e jaargang, nummer 6, augustus 2014
Posted by Frank Huysmans on 21 augustus 2014 | Posted in beleid, columns, vakpublicaties, WareKennis | Tagged bibliotheekbeleid, e-books, kernfuncties, leenrecht, openbare bibliotheken
|
Bron: http://www.pottermore.com/
Het was een wijze les voor Rowling. Of eigenlijk twee. Eén: als mensen op hun manier toegang willen tot content, krijgen ze die ook. Twee: zelfs als een Potterboek gepirateerd wordt, verkoopt het als een tierelier. Toch zijn auteurs en uitgevers nog altijd als de dood, zoals eerder de muziek- en filmbazen, dat met het aanbieden van digitale versies het downloadhek van de dam is. Het geval Rowling en de ontwikkelingen in muziek en film doen anders vermoeden. De werelden zijn flink opgeschud. De verdienmodellen zijn veranderd. Artiesten can cut out the middle men en rechtstreeks met hun fans zaken doen (Rowling verkoopt inmiddels via haar eigen Pottermore.com de Potterserie als e-book en digital audio books). Maar nog altijd hebben we wereldwijd dezelfde machtige muzieklabels en filmstudio’s als voorheen. De laatste cijfers laten bovendien zien dat de omzet in de muziekbusiness weer groeit.
Met het auteursrecht van nu hebben bibliotheken geen enkele onderhandelingskracht
Op de nieuwe tijd toegesneden distributiemodellen in de wereld van het algemene boek introduceren. Dat zouden uitgevers en boekhandelaren moeten doen. Het lijkt erop dat hun dat niet lukt (en Amazon wel). De belangen van uitgevershuizen en boekhandelaren lopen niet parallel en ook tussen grotere en kleinere spelers wringt het. Vrees voor het onbekende is de enige gemeenschappelijke factor.
In zo’n situatie transformeert de status quo in een blok beton. De Europese bibliotheeklobbyorganisatie EBLIDA liep daar onlangs tegenaan. Ze probeerde met de Federation of European Publishers (FEP) een Memorandum of Understanding te bereiken. Het uitgangspunt van EBLIDA was dat openbare bibliotheken uit alle beschikbare e-boektitels tegen redelijke voorwaarden een collectie moeten kunnen samenstellen om die aan hun gebruikers te kunnen uitlenen. Met boeken van papier en inkt gaat dat al jaren goed. Maar de uitgeversfederatie hield in Brussel de deur dicht.
Door deze ervaring wijs geworden sluit de bibliotheekkoepel nu nieuwe allianties, onder andere met consumentenplatforms. Ook acht ze eindelijk de tijd rijp om op Europees niveau actief te gaan lobbyen voor een digitale versie van het leenrecht. Verstandig, want met het auteursrecht van nu hebben bibliotheken geen onderhandelingskracht. Tot het zover is, is het even wijs om op kleine schaal modellen met individuele uitgevers uit te proberen, zoals Bibliotheek.nl en Bibnet.be nu doen. Als deze tweesporenstrategie consequent wordt gevolgd – moedig voorwaarts, op beide sporen tegelijk – lichten in 2020 in vele kinderkamers om klokslag middernacht de tablets op.
Deze column verschijnt in Informatieprofessional, jaargang 17, nummer 5, 2013
Posted by Frank Huysmans on 30 mei 2013 | Posted in beleid, columns, opinie, vakpublicaties | Tagged auteursrecht, businessmodellen, e-books, leenrecht, piraterij, strategie
|
Will public libraries in Europe ever be able to lend out e-books to their patrons on their own terms? That seems a strange question, for in several countries lending e-books is already happening. 
Library patrons will wonder why they shouldn’t be able to borrow e-books in the first place, just like they are used to borrowing printed books. However, from a legal point of view a paper book and an e-book are different things. To cut a long legal story short, whereas lending out paper books is covered by a lending right exception in copyright law in most European countries, lending out e-books is not.
While some legal scholars still see possibilities for e-book lending within existing copyright law, most will say that the library exception to copyright law does not extend to digital content, including e-books. EBLIDA, the European Bureau of Library, Information and Documentation Associations, holds this view, as does IFLA, the International Federation of Library Associations and Institutions. In the Netherlands, the ministry of Education, Culture and Science commissioned a study on the matter in the preparation stage of a new public library law.
The conclusion of that study (report with summary in English here, blog post in English here is straightforward: ‘neither current Dutch copyright law nor the EU legal framework seems to leave room for e-lending without right holder permission. Of course, this does not mean that libraries cannot lend e-books, merely that this practice is not covered by a copyright exception at the moment and therefore requires agreements with authors and other right holders.’ (quote from the blog post by Kelly Breemen and Vicky Breemen of the Institute for Information Law (IvIR) at the University of Amsterdam).
Public libraries currently have no other option than to carefully manoeuver and try to make a deal which leaves a maximum of their principles standing.
The absence of a copyright exception therefore implies that public libraries and their umbrella associations must negotiate with right holders, usually publishers, the terms under which e-books and other digital content can be lent out to patrons.
Now let’s turn back to the question at the outset of this post: I added the words on their own terms because here is where things start to hurt. It is not that public libraries cannot reach agreements with right holders. The cases of Germany, the USA, Canada, Norway and (in pilot projects) the Netherlands and Flanders show that this is possible. What is at stake is the conditions under which it becomes possible. Library organisations almost always have to give up on some of the principles they formulated before entering the negotiations. Both IFLA and EBLIDA formulated principles that could guide their member organisations in positioning themselves. One of the more essential demands is that they have the right to choose themselves, from all titles that have been made available by publishers, which ones they will obtain for e-lending.
But as could be expected, in a situation without a copyright exception inscribed in the law, one is not in a position to put demands on the table and expect to get what one desires. It is the right holder side dictating what is possible and what is not, since the law grants them full control over what happens with ‘their’ content. Public libraries currently have no other option than to carefully manoeuver and try to make a deal which leaves a maximum of their principles standing. It comes as no surprise that the negotiation results are varying widely between countries.
This state of affairs leaves many in the public library world and in the responsible ministries worried. On 13-14 May 2013 I was invited to join and report on a meeting in Milan on e-books in public libraries and report on the meeting’s outcomes. A working group of NAPLE (National Authorities on Public Libraries in Europe) discussed the current state of negotiations between public library organisations and publishers and other rights holders. Five cases were presented and discussed: Flanders, the Netherlands, Denmark, Slovenia and Germany/the German-speaking part of Switzerland.
Even in this small ‘sample’, a great variety of options can be observed. In the scheme below, the NAPLE working group’s chairman, Jan Braeckman (director of Bibnet Flanders) and I have tried to summarize these options in a dozen dimensions. The table, which is available for download under CC-BY-SA, might be helpful for library organisations in preparing negotiation strategies. It might also aid in operationalizing umbrella organisations’ principles (‘this we recommend, that we would discourage’) before entering negotiations with right holders.
>>> Download Dimensions in business models for public library e-lending [pdf]
The Milano meeting made it clear that public libraries and their umbrellas are growing increasingly uneasy with the absence of legal provisions for e-lending. EBLIDA will start to campaign in the EU and in the member countries for the legal ‘right to buy and lend e-books at reasonable conditions’, now their attempt at reaching a memorandum of understanding with the Federation of European Publishers (FEP/FEE). A strong plea was made to continue on two paths simultaneously: in the long term, obtain the legal right to select and lend out books, and in the short term work out viable deals with publishers. This approach will put some more pressure on right holders to meet the libraries’ reasonable demands, provided that ‘Europe’ will actually start to make moves towards legally enabling e-lending.
For more information and guidance, the list of documents below (some of which were already cited above) from various sources may also come in handy. If you have other documents to add, please post them below or give me a hint.
IFLA
– Thinkpiece on e-lending
– E-lending background paper
– Principles for library e-lending
– Report on an IFLA expert meeting on e-book lending
EBLIDA
– European libraries and the challenges of e-publishing
– Key Principles on the acquisition of and access to E-books by libraries
ALA (American Library Association)
– E-books Business Models for Public Libraries
Dbv (Deutscher Bibliotheksverband e.V.)
– Positionspaper: Gleichstellung von gedruckten Büchern und E-books
OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development)
– E-books: Developments and Policy Considerations
IvIR (Institute for Information Law, University of Amsterdam)
– Can e-lending land itself a spot under the public lending right?
– Online uitlenen van e-books [with summary in English] (SEO/IvIR)
Posted by Frank Huysmans on 22 mei 2013 | Posted in beleid, vakpublicaties | Tagged businessmodellen, e-books, English, Europese Unie, leenrecht, openbare bibliotheken
|
bedrijf (zzp) en site van Frank Huysmans, bijzonder hoogleraar Information Society en onderzoeker/adviseur in media, informatie en communicatie. 