Bron: http://illumin.usc.edu/
Bovendien vliegen we de hele wereld rond (over duurzaamheid gesproken) en is een e-readertje met duizend boeken erop een stuk makkelijker mee te nemen dan een stapel boeken – ook naar het strand trouwens. En: nooit meer met de auto naar de dure parkeergarage de stad. Nooit meer wachten tot de boekhandel opengaat of tot de postbode het Bol-pakketje komt brengen. Het bestellen, betalen en binnenhalen kan binnen de minuut gepiept zijn.
Het patent op het e-ink-scherm werd in 1996 gevestigd door een student en een professor aan het Media Lab van het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Samen met drie anderen, onder wie een medeoprichter van LexisNexis, richtten ze een jaar later het bedrijf E-Ink Corporation op. Weer twee jaar later gingen ze een partnerschap aan met Philips. Juist, het bedrijf zonder welke het kerkhof van mislukte mediatechnologieën wel geruimd zouden kunnen worden. Video 2000. De beeldplaat. En weet u nog, informatieprofessionals: de cd-i! Technisch goede producten, maar de tijd was er telkens nog niet rijp voor.
Misschien kopschuw geworden door deze flaters deed Philips de e-ink-technologie in 2005 weer van de hand. En opnieuw waren ze hun tijd vooruit. In november 2007 bracht Amazon de eerste Kindle e-reader op de markt voor een slordige 400 dollar. Het ding bleef door de overweldigende vraag een half jaar lang niet leverbaar en er zouden er tot 2010 zo’n drie miljoen van worden verkocht.
Het heeft er alle schijn van dat de e-ink-technologie gaat sterven in schoonheid.
Toch heeft het er alle schijn van dat de e-ink-technologie gaat sterven in schoonheid. Terwijl de markt voor smartphones en tablets nog altijd groeit, daalt het aandeel mensen dat in het bezit is van een e-reader snel. De reden? De mens met zijn evolutionaire bagage en weerbarstige sociale structuren. We zijn gewoontedieren en verknocht aan papier. Fervente lezers missen de geur van het boek en de tactiliteit: de structuur van het papier en hoe lekker het boek in de hand ligt. Digitale studieliteratuur blijkt massaal te worden uitgeprint. Nieuws en zelfs hele boeken lezen we op de telefoon die we toch altijd bij de hand hebben. E-ink gaat het nieuwe vinyl worden. Geliefkoosd door de kenners maar onzichtbaar in de verkoopcijfers.
Deze column verscheen in Vakblad IP, jaargang 20 nummer 3, 7 april 2016.
Onzichtbare inkt by Frank Huysmans is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
bedrijf (zzp) en site van Frank Huysmans, bijzonder hoogleraar Information Society en onderzoeker/adviseur in media, informatie en communicatie. 
Zo lang ik ebooks lees (sinds 2007), lees ik ook met enige regelmaat over het ‘doodsvonnis’ van de e-ink technologie en de ereader. Hoe het smachten naar de geur en tactiele ervaring van papier er voor zorgt dat de e-ink technologie ten dode opgeschreven is.
Toch blijkt uit het periodieke onderzoek van onderzoeksbureau Gfk dat het bezit van ereaders de afgelopen jaren gestaag blijft stijgen. Eind 2015 was het aantal ereaders in Nederland gestegen naar 1,6 miljoen (http://rsnijders.info/vakblog/2016/01/21/ebooks-in-nederland-q4-2015/) en hoewel ik ook denk dat de groei er uit zal gaan (of al is), denk ik dat het vooral te maken heeft met het feit dat de meeste mensen die er eentje zouden willen kopen, er inmiddels wel eentje hebben. Bijna 1 op de 10 Nederlanders heeft zo’n ding en als ik rond me heen kijk in het openbaar vervoer is men niet snel genegen een werkend exemplaar te vervangen door een nieuwe. Ik zie nog steeds oude Sony en Kobo apparaten namelijk. Of dit ook betekent dat de verkoopcijfers in de toekomst gaan inzakken durf ik niet te zeggen hoewel het voor de hand ligt dat het zeker niet meer zal worden. Aan de andere kant, zoveel winkels zijn de afgelopen jaren uberhaupt niet geweest die e-ink apparaten verkochten dus het zal geen schokkende ontwikkeling zijn als dit minder wordt.
Dat e-ink technologie (en ereader) het beste geschikt zijn voor ebooks die alleen uit tekst bestaan ligt voor de hand. Het leent zich niet voor studieboeken, tijdschriften of andere lectuur die vooral leunt op andere formaten dan het scherm van een ereader, foto’s en natuurlijk kleur. Zelf lees ik die ook met veel plezier op een tablet hoewel ik mijn ereaders dagelijks gebruik voor de romans die ik lees. Ik denk niet dat ik representatief ben met mijn collectie ereaders maar ik heb ook niet het idee dat ik tot een uitstervend ras van ereadergebruikers behoor.
Overigens kijk ik vol interesse uit naar de aankondiging van Amazon volgende week. Het nieuwe topmodel van de Kindle ereaders zal worden aangekondigd en dat gaat waarschijnlijk de Kindle Voyage 2 worden. In 2013 nam Amazon het bedrijf Liquavista over dat als eerste (en enige) een kleuren e-ink scherm ontwikkeld had. Een Kindle ereader met een kleurenscherm zou wel eens net zoveel impact kunnen hebben als de allereerste Kindle in 2007 en wellicht een nieuwe impuls geven aan het gebruik en populariteit van ereaders.
Helemaal als Amazon zo slim is om eindelijk een spuitbusje met boekengeur mee te leveren om die discussie voor eens en altijd in de kiem te smoren.
Dank voor je volumineuze reactie Raymond! Toch durf ik er nog altijd een goede fles wijn om te verwedden dat e-ink iets wordt voor de aficionado’s en niet voor de massa. En niet vanwege die boekengeur, maar omdat smartphones en tablets het gaan winnen voor het lezen van de kortere teksten (artikelen in kranten en tijdschriften) en papier voor de langere (boeken). Ik baseer me daarbij, toegegeven, op de Amerikaanse studie van het Pew Research Center waarnaar ik link in de column. Daarin zie je dat het aandeel van de Amerikanen dat zegt een e-reader te bezitten in een jaar tijd is gedaald van 32 naar 19 procent. En let goed op in de GfK-statistiek waarnaar je verwijst: het bezit van tablets en smartphones wordt daar uitgedrukt in het aantal bezitters, terwijl bij e-readers het aantal apparaten wordt gegeven – ik neem aan het aantal ooit verkochte apparaten; en dat dat stijgt, ligt voor de hand – maar hoeveel daarvan zijn nog in gebruik, oftewel: hoeveel bezitters van een e-reader zouden zichzelf nog als ‘bezitter/gebruiker’ aanduiden?
Ik denk de daling te kunnen verklaren met het convenience-argument: de grote meerderheid van ons heeft inmiddels voortdurend een smartphone op zak, en blijkens een artikel in de Wall Street Journal (2015) raken steeds meer mensen eraan gewend van dat kleine schermpje te lezen, ook boeken. Ik ben benieuwd naar de verkoopcijfers van dat nieuwe Kindle-model met kleuren-e-ink-scherm, maar voorspel niettemin dat de verkoopcijfers gaan tegenvallen (niettegenstaande de ongetwijfeld juichende persberichten van Bezos & co.).