Digital rights management
Dé manier om in het digitale tijdperk auteursrechtelijk beschermd materiaal te beschermen tegen ongeoorloofd kopiëren en verspreiden heet digital rights management (DRM). Toch staat deze techniek, bij consumenten én producenten, ter discussie.
U mag dit lezen, mits…
Al jaren koopt en bestelt u boeken bij dezelfde boekhandel. De nieuwste titels zijn er altijd op voorraad. U kent het personeel en het personeel kent u. Telkens keert u huiswaarts met een stapel nieuwe titels aangevuld met verse ramsj. Maar vandaag vraagt men u bij de kassa een verklaring te ondertekenen. U mag de boeken tegen betaling meenemen, als u het volgende goed in uw oren knoopt:
- De boeken worden niet uw eigendom. U koopt alleen de inhoud en die inhoud behoort alleen u toe. Het is niet toegestaan dat uw huisgenoten de boeken ook lezen. Uitlenen aan vrienden en kennissen is helemaal uit den boze.
- U wordt uitsluitend eigenaar van de inhoud van de boeken voor zolang u leeft. Bij uw overlijden maken ze geen deel uit van uw erfenis en dienen ze aan de boekhandel te worden geretourneerd.
- Mocht op enig moment in de toekomst blijken dat de boekhandel op het moment van verkoop niet gerechtigd was de inhoud aan u te verkopen, dan vervalt uw eigendomsrecht op de aangeschafte inhoud en worden de boeken bij u aan de deur teruggevorderd.
Deze boekhandelaar krijgt waarschijnlijk van u te horen dat hij uw achterwerk kan kussen. Tenzij deze boekhandelaar Amazon of Bol heet en u er regelmatig e-boeken aanschaft. Want dan bent u met deze of soortgelijke voorwaarden akkoord gegaan. Zonder dat u het wist, omdat u geen zin en tijd had om de ettelijke pagina’s licentievoorwaarden door te lezen. U klikte, zoals u dat ook bij software upgrades doet, op ‘Ik ga akkoord’. Daarmee accepteerde u dat u niet de eigenaar van de bestanden werd. U kocht slechts een ‘gebruiksrecht’. Wat u ook niet wist, was dat de bestanden stukjes code bevatten die het mogelijk maken dat e-boeken van uw e-reader gewist kunnen worden zonder dat u daar iets aan kunt doen.
Technologisch antwoord
De techniek die dit mogelijk maakt, heet digital rights management, kortweg DRM. Het is een technologisch antwoord op de perfecte kopieerbaarheid van digitale content (foto’s, films, muziek, boeken, kranten, tijdschriften of software). Het kan gebruikers ervan weerhouden kopieën te maken en die aan vrienden uit te delen. Het maakt het ook mogelijk om gebruiksrechten op content in de tijd te beperken. Ook het verhuren van digitale bestanden komt binnen bereik: na een vastgestelde periode verdwijnt de content van het apparaat waarop het werd binnengehaald.
In de verkoop van e-boeken is DRM zo mogelijk nog meer een steen des aanstoots gebleken dan in de muziek- en filmbusiness.
DRM is dus ook een manier om verhuur (commercieel) of uitleen (non-commercieel) van e-boeken mogelijk te maken. In dit opzicht is het een vriend van de bibliotheek. Bibliotheken kunnen, gebruikmakend van DRM, de rechthebbenden garanderen dat een boek na uitlening weer wordt geretourneerd zonder dat het kan worden gekopieerd. Althans: ervan uitgaande dat de gebruikers de hun toegekende rechten zullen respecteren. Daarin schuilt een belangrijk probleem. Sinds er DRM is, zijn er gebruikers die proberen de techniek te omzeilen door haar te kraken. Uit verontwaardiging omdat de aanbieder de gebruiker per definitie wantrouwt, of om geld te besparen. Omdat het kraken van een code een uitdaging is, of gewoon omdat het kan. Met als gevolg dat organisaties van rechthebbenden in de muziek-, film- en uitgeefindustrie aandringen op wetgeving die het kraken van DRM strafbaar stelt. Wat op hetzelfde neerkomt als het invoeren van een verbod op het gebruik van koevoeten, als blijkt dat inbreken, ondanks het verbod daarop, toch voorkomt.
Middel erger dan kwaal?
Critici van DRM, onder wie de Amerikaanse jurist Pam Samuelson (‘the main purpose of DRM is not to prevent copyright infringement but to change consumer expectations about what they are entitled to do with digital content’), stellen dat DRM de rechten van gebruikers te sterk inperkt.
Bron: http://www.examiner.com/images/blog/wysiwyg/image/DRM-CD.jpg
In de verkoop van e-boeken is DRM zo mogelijk nog meer een steen des aanstoots gebleken dan in de muziek- en filmbusiness. De gebruiksmogelijkheden die we van fysieke boeken gewend waren – gezamenlijk gebruik in een huishouden, uitlenen aan vrienden, verkopen aan antiquairs – zijn voor e-boeken ineens buiten de wet geplaatst. Een verdere beperking is dat veel aanbieders naast DRM ook hun eigen, niet-uitwisselbare bestandsformaten hanteren. Bij Amazon aangeschafte e-boeken zijn niet op de Apple iPad te lezen en iBooks niet op Amazons Kindle. Tenzij je je de moeite getroost om al je e-boeken naar een open standaard te converteren met op internet gratis verkrijgbare (en legale) software. Dan zijn er nog de talloze verhalen van boekenliefhebbers die na een update van het besturingssysteem ineens al hun netjes aangeschafte e-boeken niet meer konden openen. Waarna zij in de gevreesde maalstroom van klantenservice en callcenters terechtkwamen.
Social DRM
Digital rights management wordt in de uitgeverswereld steeds vaker beschouwd als consumentonvriendelijk en op zijn best als een noodzakelijk kwaad. Het beperkt gebruikers in gebruiksmogelijkheden die vaak legitiem zijn én zodanig ingeburgerd dat men zich door de verkopende partij gewantrouwd voelt. De privacygevoelige registratie van gebruikersgegevens versterkt dit gevoel. Door softwareconflicten worden aangeschafte teksten geregeld onbruikbaar. Bovendien koppelen dominante aanbieders als Amazon en Apple DRM aan hun eigen specifieke bestandsformaten, waardoor het overstappen naar een concurrent – laat staan het combineren van titels van verschillende aanbieders – wordt tegengewerkt. Er zijn dan ook uitgevers die DRM al hebben afgezworen. Wie boeken aan anderen wil doorgeven, vindt toch wel een omweg, menen zij. Ervan uitgaand dat de grote meerderheid dit niet zal doen, betaalt een consumentvriendelijker benadering zich op termijn uit.
Andere uitgevers verkennen de mogelijkheden van social DRM of watermarking. Door een digitaal bestand te voorzien van een digitaal watermerk, met daarin de naam van de klant die het als eerste verspreidde, gokt men erop dat sociale druk mensen ervan zal weerhouden de stap naar ongeoorloofde verspreiding te zetten. Uiteraard is voor een handige hacker ook deze vorm van beveiliging geen serieuze hindernis. Maar die zal, zo hoopt men, zijn tanden liever in kraken met meer prestige zetten.
Dit artikel verscheen ook in nummer 12, 2012 van Bibliotheekblad en is het vijfde in een reeks over auteursrecht en bibliotheken in het digitale tijdperk. De eerdere delen stonden in Bibliotheekblad 7 t/m 10 en in de rubriek Spotlight op www.bibliotheekblad.nl.
Voor dit artikel is gebruik gemaakt van:
– Natali Helberger (red.), Digital rights management and consumer acceptability. www.indicare.org, geraadpleegd 31 oktober 2012.
– Adrian Johns, Piracy: The intellectual property wars from Gutenberg to Gates, University of Chicago Press, 2009.
– Pamela Samuelson, ‘DRM {and, or, vs.} the law’, Communications of the ACM, 46 (4, april 2003), 41-45.
– Comparison of e-book formats – Wikipedia, the free encyclopedia, geraadpleegd 31 oktober 2012.
Digital rights management by Frank Huysmans is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
bedrijf (zzp) en site van Frank Huysmans, bijzonder hoogleraar Information Society en onderzoeker/adviseur in media, informatie en communicatie. 