innovatie van de publieke informatievoorziening

Staatsomroepen in de woestijn

Scene uit film Citizen Kane 1941

Still uit ‘Citizen Kane’, film uit 1941 van en met Orson Welles (public domain)

Rupert Murdoch, Silvio Berlusconi, John de Mol, Axel Springer, Patrick Drahi, Christiaan van Thillo, Derk Sauer. Zomaar wat namen van mediatycoons. (Steen)rijk geworden met het exploiteren van kranten, tijdschriften, radio- en tv-zenders en/of programmaproductiebedrijven.

Het verdienmodel van commerciële omroepen is eenvoudig. Trek met je content veel mensen en verkoop hun ogen en oren door aan adverteerders en sponsors. Doe dit zowel bij het brede publiek als bij specifieke doelgroepen. De meeste adverteerders bereiken liever een selecte groep gelijkgestemden dan een massapubliek. Hondenbezitters, autofanaten, tuiniers en foodies. Garagisten en juristen, parachutisten en violisten. Bouw vervolgens merken met je bladen en kanalen, en creëer merktrouw. Komen de lezers en kijkers terug, dan doen adverteerders dat ook.

In het rare land aan de overzijde van de grote plas zit aan alles wat naar collectiviteit ruikt per definitie een luchtje. De Europese publieke omroep is daarop geen uitzondering. Wie betaald wordt met overheidsgeld kan nooit onafhankelijk van diezelfde overheid opereren. Dat moet wel eindigen in een staatsomroep naar communistische snit.

Intussen legt Rupert Murdoch bijna een miljard dollar op tafel en gaat FOX News door alsof er niets is gebeurd.

Dat woord ‘staatsomroep’ dook een jaar of tien geleden wel eens op in een tweets van journalisten van RTL en SBS als die de collega’s van de NOS wilde stangen. Waarop die van de NOS het als geuzennaam gingen gebruiken. Dat is verleden tijd sinds boeren en complotdenkers hun ongenoegen ook op journalisten botvieren, in het bijzonder op die van de publieke omroep. NOS-reportagewagens en -plopkappen gaan inmiddels anoniem door het leven. Het is misschien overdreven te stellen dat het woord ‘staatsomroep’ salonfähig is geworden – maar niet héél overdreven. ’s Lands liberalen gniffelen erom, getergd als ze zijn dat het nog altijd niet is gelukt om de omroep geheel aan de markt over te laten.

Inmiddels is ondubbelzinnig vast komen te staan dat in Amerika Fox News willens en wetens de leugens van Trump en de zijnen over verkiezingsfraude heeft rondgebazuind. Niet omdat ze die geloofden, en evenmin om de voormalige president te steunen. Wel om de terugval in kijkcijfers en (dus) advertentie-inkomsten tegen te gaan. In Duitsland kwam in dezelfde week naar buiten dat de baas van het Springer-concern, eigenaar van onder meer BILD, Business Insider en Politico, zijn redacties een politieke lijn laat uitdragen waarvoor Geert Wilders zich niet zou schamen.

Publieke omroepen, of in het algemeen publiekrechtelijke mediaorganisaties, dienen zich niet te verantwoorden tegenover aandeelhouders, maar tegenover de samenleving. En hoe ondoorzichtig het toezicht op de mediawet ook mag zijn: er is zelfreinigend vermogen. Als aspirant-omroep Ongehoord Nederland zich herhaaldelijk niet aan de journalistieke code van de NPO wenst te houden, gaat er een verzoek naar Den Haag om die omroep uit het bestel te knikkeren.

Intussen legt Rupert Murdoch bijna een miljard dollar op tafel en gaat Fox News door alsof er niets is gebeurd. Doet u mij dan toch maar een staatsomroep.


Deze column verscheen in Vakblad IP|Informatieprofessional, jaargang 27 nummer 4, mei 2023.


Creative Commons License
Staatsomroepen in de woestijn by Frank Huysmans is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Posted by Frank Huysmans on 28 mei 2023 | Posted in columns, opinie, vakpublicaties | Tagged , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , | Reactie

Ontzettend schokkend

Bron: Ongehoord Nieuws (screenshot)

Onlangs keek ik een paar afleveringen van Ongehoord Nieuws. Ik had me voorgenomen om de programma’s en podcasts van Ongehoord Nederland (ON) te mijden als de Privé in de snackbar. Nu Henk van der Meijden is geridderd voor zijn bijdragen aan de Nederlandse journalistiek en cultuur moet ik dat blad toch af en toe openslaan. En kijk ik Ongehoord Nieuws om een idee hebben waar alle heisa over gaat.

Mediakritiek gaat in Nederland eerst en vooral over de vorm, niet over de inhoud. Dus laten we beginnen met de talkshowtafel. Die is hoog. En breed. FVD’er Pepijn van Houwelingen, die geregeld mag aanschuiven, hoeft niet verder te zoeken naar een geschikte tafel voor zijn tribunalen.
Het imposante meubelstuk nodigt door de afstand tussen presentatoren en gasten niet echt uit tot gedachtenwisseling. Dat maakt het ding echter uitermate functioneel. Het botsen der opinies blijkt namelijk niet het doel van het programma. Ten eerste komen er louter mensen voor wie de VVD nog een socialistisch broeinest is. En voor zover er binnen deze monocultuur verschillen van mening bestaan, zijn presentatoren Arlette Adriani en Raisa Blommestijn daar niet in geïnteresseerd. Gasten worden niet lastiggevallen met tussenvragen of tegenwerpingen. Hun monologen worden aangehoord en met instemming begroet. En door naar het volgende onderwerp: “blanken die in elkaar worden geslagen door negers”.

Het botsen der opinies blijkt namelijk niet het doel van het programma.

Ongehoord is het zeker – maar is het ook ‘nieuws’? In de intro wordt het als ‘opinie-programma’ ingeleid. Dat het onderscheid tussen nieuws en opinie is losgelaten, lijkt een trucje om onder de journalistieke tucht van de NPO-ombudsman uit te komen. Zorgelijker nog is dat opinies er niet op kennis of feiten hoeven te zijn gebaseerd. Insinuaties uit podcasts of columns van gelijkgestemden (Café Weltschmerz, Gijrath en De Vlieger, De Dagelijkse Standaard, Wynia’s Week) worden overgenomen en “ontzettend schokkend” genoemd. “Als dit waar is, is het echt heel erg.” Zo gauw er tegengas wordt gegeven, trekt men de keutel snel weer in. Daarvoor is er op de website van ON de rubriek ‘Oeps’. “Belangrijk is te benadrukken dat er nooit gesteld noch geïnsinueerd is dat het hier ging om een vaststaand gegeven.”

Resteert de vraag of de deelnemers aan het programma de insinuaties en complottheorieën zelf ook geloven. Kamerleden als Van Haga, Jansen en Van Meijeren komen behoorlijk intelligent over. Idem de doctores Baudet, Blommestijn, Cliteur, Van Houwelingen en meester Vlaardingerbroek. Allemaal diep in het konijnenhol? Dat gaat er bij mijn reptielenbrein niet in.

Maar… Dat zou betekenen dat er een groot complot bestaat van uiterst rechtse omroepbestuurders, politici en rechtsfilosofen. Die parasiteren op de goedgelovigheid van Nederlanders die zich hebben laten flessen door de algoritmes van Twitter, Facebook en YouTube. En dat mogen doen met 3,6 miljoen aan gemeenschapsgeld.

Als dit waar is, is het echt heel erg.


Correctie 28 november 2022: In de tekst van deze column zoals die is afgedrukt in Vakblad IP is Eva Vlaardingerbroek opgenomen in het rijtje ‘doctores’. Zij is echter niet gepromoveerd; ze is in 2019 afgestudeerd (cum laude) als rechtsfilosoof aan de Universiteit Leiden.


Deze column verscheen in Vakblad IP | Informatieprofessional, jaargang 25 nummer 8, november 2022.


Creative Commons License
Ontzettend schokkend by Frank Huysmans is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Posted by Frank Huysmans on 29 november 2022 | Posted in columns, opinie, satire, vakpublicaties | Tagged , , , | Reactie