Als er zoiets bestaat als een hemel: hoe gaan de uitverkorenen daar met elkaar om? Ik bedoel: heb je als goed katholiek je hele leven geen gekke dingen gedaan, netjes je onzevaders en weesgegroetjes gebeden, nooit iemand gecanceld, de zondagse mis bijgewoond – wie loop je daarboven tegen de ziel? Je gereformeerde buren en de moslims van tegenover! Die net zo verbijsterd zijn dat de Eindbaas jou niet een verdieping lager heeft gestald.
Hoe kwam ik hierop? O ja: Elon Musk twitterde weer wat. “Had Twitter inmiddels niet dood moeten zijn ofzo?” Even later: “Misschien zijn we al in de hemel/hel beland zonder het te weten.” Nu lijkt me dat laatste voor inzittenden van zelfrijdende Tesla’s een reële mogelijkheid, maar het punt is of Musks Twitter de hemel of de hel wordt, aldus The Guardian. Aan adverteerders had de rijkste man ter wereld laten weten dat hij het platform had gekocht “omdat het belangrijk is voor de toekomst van de beschaving om een gemeenschappelijk digitaal dorpsplein te hebben. (…) Ik heb het gedaan in een poging om de mensheid, die ik liefheb, te helpen.” Een poging die best eens zou kunnen mislukken, erkende hij “in nederigheid”.
Hemel of hel: wat het wordt zal ervan afhangen of het lukt de vrije meningsuiting te verenigen met iets van regulering en content moderation. Daarover zijn de zelfbenoemde Chief Twit en zijn critici het eens. Musk weet dat adverteerders hun merken willen behoeden voor associaties met alles wat onze beschaving onbeschaafd maakt. Maar hij weet ook dat, of je nu kunstmatige (algoritmes) of niet-kunstmatige intelligentie (toezichthouders) op de berichtenstroom loslaat, het censuurverwijt op de loer ligt.
In recente tweets lijkt Musk aan te koersen op zelfregulering. Niet dat er na zijn bruuske ontslagrondes nog andere opties resteerden, maar toch. Twitteraars moeten zelf kunnen bepalen wat ze wel en niet te zien krijgen. Verder wordt gewag gemaakt van arena’s: plekken waar vredig wordt gekeuveld, riolen waarin alles is toegestaan, en diverse gradaties ertussenin.
Musk weet dat adverteerders hun merken willen behoeden voor associaties met alles wat onze beschaving onbeschaafd maakt, maar hij weet ook dat het censuurverwijt op de loer ligt.
Grappig genoeg lijkt dit verdacht veel op Mastodon, waarvan het aantal gebruikers ‘sinds Musk’ door het gewelf is gegaan. Als zichzelf organiserend sociaal medium is Mastodon – eigenlijk de naam van de open source software waar het op draait – sinds 2016 een publiek alternatief voor Twitter in de ‘fediverse’: een geheel van met protocollen aan elkaar geknoopte netwerkjes op lokale servers, elk met zijn eigen gedragsregels. Naast Mastodon heb je er onder andere ook PeerTube en Friendica – u kunt wel raden voor welke commerciële netwerken die een alternatief willen zijn.
Als er een hemel is, dan denk ik dat de Eindbaas de inrichting ervan in Zijn alwetendheid heeft overgelaten aan de bewoners zelf. Waarna een netwerk is ontstaan van losjes met elkaar verbonden groepjes gelijkgestemden. Een beetje als het Twitter van kort na de schepping.
NASCHRIFT 26 december 2022: Het schrijven van deze column werd afgesloten op 5 december 2022. Dat het daarna nog niet stil is geworden rond het sociale medium is (op de valreep) het understatement van het jaar. Een selectie:
- de Trust and Safety Council, een raad van onafhankelijk experts die het bedrijf adviseerde over het ingrijpen in de berichtenstroom (content moderation), werd opgeheven
- Een paar dagen later deed Musk een aantal journalisten van prominente US-Amerikaanse media voor zeven dagen in de ban omdat ze hadden bericht over het sluiten van het account @elonsjet dat (op basis van openbare data) de bewegingen van Musks privévliegtuig twitterde. De zeven dagen werden na kritiek teruggebracht tot twee, maar minstens één van de journalisten meldde dat ook na die twee etmalen haar Twitteraccount nog niet was hersteld.
- De aandelenkoers van Tesla kwam nog meer onder druk te staan dan eerder dit jaar al het geval was, omdat beleggers vrezen dat de topman onvoldoende aandacht aan zijn automerk besteedt sinds hij de baas is van Twitter. In 2022 heeft het aandeel Tesla zo’n 70 procent van zijn waarde verloren. Als gevolg hiervan is Musk ook niet meer de rijkste man ter wereld, zoals in de column nog kon worden beweerd (stand 1 december); hij is gezakt naar plek twee (stand 26 december).
- En in een door Musk zelf gelanceerde Twitter-poll bleek een meerderheid van de stemmers voorstander van zijn aftreden als CEO van Twitter. Musk, die had beloofd het advies van de stemmers te zullen opvolgen, reageerde eerst niet op het resultaat en noemde het daarna ‘interesting’. Of hij inderdaad zal aftreden als Chief Twit is onduidelijk; het zal er naar zijn zeggen van afhangen of hij iemand kan vinden die gek genoeg is om de baan over te nemen.
Het is zeer de vraag of Musk zich heeft gerealiseerd hoe ingewikkeld het is om een sociaal medium te exploiteren in een wereld die van conflicterende wetten en normen aan elkaar hangt. Wie een indruk wil krijgen van de complicaties die zich daarbij voordoen, leze dit artikel van TechDirt-redacteur Mike Masnick: “Hey Elon: Let Me Help You Speed Run The Content Moderation Learning Curve“.
Deze column is verschenen in Vakblad IP | Informatieprofessional, jaargang 26 nummer 9, december 2022.
Posted by Frank Huysmans on 27 december 2022 | Posted in columns, opinie, satire, vakpublicaties | Tagged content moderation, Elon Musk, fediverse, Friendica, internet, Mastodon, Musk, PeerTube, social media, sociale media, Twitter, world wide web, www
|
Het YouTube-kanaal van Lange Frans gaat op zwart. Tweets van de Amerikaanse president worden door Twitter van waarschuwingen voorzien. Facebook weert advertenties van politieke actoren. Is dat niet in strijd met het grondrecht op vrijheid van meningsuiting? Is dit geen censuur?
Niet absoluut
Zoals zo vaak is er geen eenduidig antwoord op zulke vragen. Vanuit juridisch perspectief zou je zeggen dat van censuur in deze gevallen geen sprake is. Drie aspecten zijn daarbij van belang. Ten eerste is de vrijheid van meningsuiting, ook al is het een grondrecht, niet absoluut. Er zijn grenzen aan wat je aan informatie mag verspreiden. In de Grondwet van het Koninkrijk der Nederlanden, voor het laatst gewijzigd in 2018, kom je in veel artikelen een voorbehoud tegen: “behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet”, “behoudens bij de wet gestelde uitzonderingen en beperkingen” en passages van gelijke strekking.
Vanuit juridisch perspectief zou je zeggen dat in deze gevallen van censuur geen sprake is.
Zo ook in de artikelen over de vrijheid van meningsuiting, bescherming van de privacy en het briefgeheim. Je mag als burger heel veel dingen in het openbaar zeggen zonder dat je met de sterke arm te maken krijgt (artikel 7). Anderzijds mag je meningen koesteren (artikel 10) en die meningen met anderen delen zonder dat er over je schouder wordt meegekeken (artikel 13) – maar er zijn dus ook in de privésfeer wettelijke grenzen aan wat mag en wat niet.[1]
Kwetsbaar
Waarom zijn die beperkingen en uitzonderingen er? Als je je daarin gaat verdiepen, kom je al snel in aanraking met begrippen als ‘het algemeen belang’ en ‘het (kunnen) functioneren van de democratie’. Kern van de zaak is het besef dat de democratie als staatsvorm kwetsbaar is. In een democratisch bestel komen wetten en regels tot stand die door een meerderheid van de kiezers worden gesteund. Die meerderheid zou in de verleiding kunnen komen om haar wil aan de minderheid op te leggen door de wetten te veranderen. Iets dergelijks is aan de hand in Hongarije en Polen waar de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de media de afgelopen tijd is ingeperkt of onder druk staat. Minderheden hebben in zo’n situatie moeite om hun stem te laten horen en (delen van de) meerderheid van hun argumenten te overtuigen.
Rem
Om de positie van minderheden te beschermen is het daarom niet zo eenvoudig om de grondwettelijke vrijheden te veranderen. In ons land kan een ‘gewone’ wet binnen één regeerperiode worden aangenomen of veranderd met een ‘gewone’ meerderheid van stemmen in de Tweede Kamer en daarna de Eerste Kamer.
Bij de Grondwet kan dat niet. Een Grondwetswijziging vereist eerst een gewone meerderheid in beide Kamers. Nadat het parlement is ontbonden en er nieuwe verkiezingen zijn geweest, is er ‘in tweede lezing’ een gekwalificeerde – twee derde – meerderheid in beide Kamers nodig om de wijziging in te laten gaan. Dat deze rem ook echt werkt, bleek bijvoorbeeld in 1999 en in 2005. Tijdens de ‘Nacht van Wiegel’ respectievelijk het ‘Avondje van Van Thijn’ sneuvelden er Grondwetswijzigingen op het allerlaatste moment toen er in de Eerste Kamer geen twee derde meerderheid voor kon worden gevonden.
De rem voorkomt ook dat een – per definitie tijdelijke – meerderheid het geweldsmonopolie dat de staat heeft kan misbruiken. Door inzet van politie en leger zou ze dissidenten kunnen laten oppakken en vervolgen. Of, iets minder radicaal, door te laten merken dat hun gesprekken en correspondentie worden gevolgd en daardoor bij hen een zekere mate van zelfcensuur af te dwingen.
Lees verder »
Posted by Frank Huysmans on 17 november 2020 | Posted in beleid, vakpublicaties | Tagged agonistische democratie, algemeen belang, briefgeheim, burger, censoren, censuur, democratie, Donald Trump, geweldsmonopolie, grondrechten, grondwet, informatievrijheid, Lange Frans, meningen, mensenrechten, openbaarheid, opinies, persvrijheid, privacy, privacybescherming, privésfeer, public interest, publiek belang, publieke opinie, publieke sfeer, publieke waarden, recht, rechtspraak, sociale media, staat, vrijheid van expressie, vrijheid van meningsuiting, wetgeving, wetten, YouTube
|
Wat heeft u liever? De werelddominantie van de militante islam? Of het slopen van de Amerikaanse democratie door neofascisten? Het eerste wordt werkelijkheid als theedrinkende, moslimknuffelende deugmensen niet heel snel de realiteit onder ogen gaan zien. Het tweede doembeeld komt op het conto van de Amerikaanse ‘alt-right’. In hun blinde haat tegenover alles wat liberaal-links is willen deze figuren de hele wereld, inclusief zichzelf en de democratische rechtsorde, naar de kelder jagen.
Hang een paar uurtjes rond in welgekozen regionen van Facebook en Twitter, en linksom of rechtsom is het einde nabij. Van sociale media werd ooit gedacht dat ze het publieke debat een positieve impuls zouden geven. Viel dat even tegen. Sommigen zien in de anonimiteit van ‘reaguurders’ de oorzaak van de voortdurende scheldpartijen. Maar vlak ook de ad hominems van mensen die onder eigen vlag opereren niet uit. Er moet daarom nog iets anders aan de hand zijn. Sommige waarnemers menen dat de oorsprong ligt in het onvermogen om anderen met woorden te overtuigen. Zelf twijfel je niet aan je eigen gelijk en daarom is de compleet tegengestelde visie van de ander onuitstaanbaar.
Er is naast deze psychologische duiding een meer sociologische. Na de moord op politicus Pim Fortuyn in 2002 overspoelde een tsunami van rechtse woede de ‘linkse kerk’. Links Nederland, zeiden de critici, had jarenlang iedereen die voorzichtig probeerde te wijzen op problemen met integratie van immigranten als halve of hele racisten weggezet. Tijdens de Fortuyn-revolte nam rechts verongelijkt het woord. Beginnend met de frase “je mag het eigenlijk niet hardop zeggen, maar…”.
Van sociale media werd ooit gedacht dat ze het publieke debat een positieve impuls zouden kunnen geven.
De Duitse socioloog Niklas Luhmann stelde dat onderscheidingen doorgaans een positief gewaardeerde zijde kennen. En dus ook een negatieve kant. Denk bijvoorbeeld aan rijk/arm, gezond/ziek en vriend/vijand. Je kunt denk ik volhouden dat links er in de jaren tachtig en negentig in is geslaagd om die positieve zijde bezet te houden. De verschrikkingen die in Europa in naam van het fascisme waren begaan, gaven de linkerzijde een comfortabel moreel polster.
Rechts heeft sindsdien stevig op de linkse morele superioriteit ingebeukt. Met een beroep op het gezonde verstand heeft ‘wakker Nederland’ de balans naar de andere kant doen uitslaan en is het de positieve kant van de links/rechts-onderscheiding voor zichzelf gaan opeisen. En met enig succes. Het doet althans inmiddels wat vreemd aan als rechtse commentatoren zichzelf als underdog afficheren. Maar links, dat getuige de laatste stembusgang in de touwen hangt, geeft zich nog niet gewonnen. Het gevecht om de positieve zijde is nog niet beslist. En wie weet komt er ook geen winnaar. Verklaart dat wellicht de diepzwarte tinten van de doemscenario’s waarmee men elkaar op de sociale media om de oren slaat?
Deze column verscheen in Vakblad Informatieprofessional, jaargang 21 nummer 5, juni 2017.
Posted by Frank Huysmans on 14 juni 2017 | Posted in columns, opinie, vakpublicaties | Tagged complottheorieën, conspiracy theories, Luhmann, publieke opinie, reaguurders, sociale media, trollen, trolls
|
bedrijf (zzp) en site van Frank Huysmans, bijzonder hoogleraar Information Society en onderzoeker/adviseur in media, informatie en communicatie. 